„საბჭოთა ბავშვი“

ქვემოთმდებარე ნოუთის წერა რამდენიმე თვის წინ დავიწყე, მაშინ, როცა აკაკი ბაქრაძის „მწერლების მოთვინიერებას“ ვკითხულობდი. მაგრამ ძალიან გამეწელა, მრავალფეროვანი  ინფო-დოკუმენტაციის ჩადება მინდოდა წიგნებიდანაც, საქმე კი, ბევრი მქონდა, მოკლედ, ვერ დავასრულე. დღეს, საბჭოთა ოკუპაციის 90 წლისთავზე, ფეისბუქზე რამდენიმე ფრენდმა „დააშეარა“ კოლაუ ნადირაძის „25 თებერვალი“:

“თეთრ ცხენზე მჯდომი, ნაბიჯით ნელით,
შემოდიოდა სიკვდილი ცელით!“ –

და ისევ გამახსენდა აკაკი ბაქრაძე, მისი მოთვინიერებული და პირიქით, მოუთვინიერებელი მწერლებიც და მასთან ერთად, ეს არქივში „დადრაფტული“ , დაუსრულებელი ჩანაწერიც. სამსახურიდან  შინ რომ დავბრუნდი, მოვძებნე, თუმცა, არ დავასრულე,  მინიმუმამდე შევამცირე და მხოლოდ ძირითადი წუხილი დავტოვე.

„რამდენიმე დღის წინ ვკითხულობდი აკაკი ბაქრაძის მწერლობის მოთვინიერებას და გულზე ვსკდებოდი. რა მხეთქავდა გულზე, ალბათ, ადვილი მისახვედრია. მაგრამ ყველაზე მეტად იმაზე ფიქრი მაცოფებდა – ეს მოთვინიერებული მწერლები თავიანთი იდეოლოგიური ნაღვაწით რამხელა გავლენას ახდენდნენ ადამიანებზე. (ნუ, „უმწიფარებზე“ და მოზარდებზე მაინც.) სიმართლე რომ ვთქვა, არავის განსჯას არ ვაპირებ. ალბათ, საბჭოთა კავშირის  ტერორს ვერ გაუძლეს, მაგრამ მე უბრალოდ,  ბავშვობა გამახსენდა და ის, თუ რამხელა გავლენას ახდენდა ჩემს ცნობიერებაზე „მოთვინიერებული ლიტერატურის“ კითხვა.

კითხვა ძალიან ადრე დავიწყე. სკოლაში შესვლამდე უკვე „წასერიოზულო“ წიგნებს ვკითხულობდი – დეტექტივებს, ისტორიულს თუ სათავგადასავლოს, პრინციპში,  არც ვარჩევდი. რაც მხვდებოდა, ეგრევე ვშთანთქავდი. ედმუნდო დე ამიჩისის „გულში“ ერთი ბიჭია, რომელიც ძირს ნაპოვნ გაზეთის ფურცელსაც არ ტოვებს წაუკითხავს – ხარისხიანს და უხარისხოს არ უყურებს –  მეც დაახლოებით ასე ვიყავი.  მაგრამ „ჰოი, საშინელებავ“, მხოლოდ ‘გაცნობიერებულმოზრდილობაში’ აღმოვაჩინე, რომ ჩემი წაკითხული წიგნების ( განსაკუთრებით, „შინმდებარე“) უდიდესი ნაწილი, სწორედ მოთვინიერებული მწერლების და მათი მსგავსების შემოქმედება იყო. ორი წიგნი ვერ წავიკითხე ბავშვობაში და ცუდად დამრჩა მეხსიერებაში. ალექსი მირცხულავას „პარტიული მშენებლობა საქართველოში 1921-1928 წლები“ და ამავე სახელწოდების ”დამხმარე სახელმძღვანელო”, ასევე, „ახალგაზრდობის შრომის პრობლემები საქართველოში , რომელსაც ლენინის ორდენოსან ახალგაზრდებს უძღვნიდნენ.  ახლა მიდევს გვერდით და ვათვალიერებ, ვფიქრობ, დავუთმო თუ არა, ჩემი ცხოვრების რამდენიმე საათი.

ამის წერა რატომ დავიწყე, იმიტომ, რომ აღმოვაჩინე – მე საბჭოთა მენტალიტეტით გაჯერებული ბავშვი ვყოფილვარ. როცა ვკითხულობდი ოსტროვსკის ”როგორ იწრობოდა ფოლადი” – ვფიქრიბდი, რა მაგარი იყო პავკა კორჩაგინი. როცა ვკითხულობდი  ვალენტინა ოსეევას ”დინკას”, მახსოვს, როგორ ვგულშემატკივრობდი რევოლუციონერ ნიკოლოზს და თავად დინკას მამას. რამდენი ქართველი მწერლისა თუ პოეტის  სულისკვეთებით ანთებულს მეგონა, რომ წითლები ”ჩვენები” იყვნენ. ბოლშევიკები –  მაგრები ”ვიყავით”, მენშევიკები „ის ცუდები, ბოროტები“.  პატარა ვიყავი, რომ მასწავლეს იოსებ ნონეშვილის – ”შენ სამშობლოს შუქმა გზარდა” –  ზოაია კოსმონდემიასკაიასადმი მიძღვნილი ლექსი და სკამზე შემართებით ვჭექდი – „მე ვარ თვითონ ატამანი, იყო შენი პასუხი“ და სხვები.

მოზრდილ კლასებამდე,  „ძია სტალინი“ საუკეთესო ადამიანი მეგონა. პრინციპში, ბევრი გარეშემომყოფიც აღვივებდა ამ აზრს. ”როგორი კარგი ცხოვრება იყო მაშინ, ყველა მუშაობდა, ყველას ბინებს აძლევდნენ, პური ხუთი კაპიკი ღირდა, სტალინს და ლენინს ვუყვარდით…  და ა.შ. მწარედ მახსოვს, მეორე კლასის ბოლოს ექსკურსიაზე ვიყავით – წიწამურსა და საგურამოში. ილიას სახლ-მუზეუმი ვნახეთ. ჰოდა, ჩემი დამრიგებელი ნინო მამუჩიშვილი ილიას ღვაწლზე გვიყვებოდა. მე მივედი მასწავლებელთან და  ჩუმად ვუთხარი – ილია ხომ ცუდი კაცი იყო, ის ხომ ღარიბებს მტრობდა მეთქი. ( არ მახსოვს, სად წავიკითხე ეგეთი წერილი თუ მოთხრობა.). მხოლოდ მასწავლებლის გაოგნებული სახე მახსოვს.

ნუ, მადლობა ღმერთს, წამოვიზარდე. ბიბლიოთეკიდან არასაბჭოური წიგნების გამოტანაც დავიწყე, სათავგადასავლოზე მეტად „ჩავიციკლე“ და საყვარელ ძია სტალინზე ფიქრსაც შევეშვი,  მაგრამ  ზოგჯერ მაინც მიტივტივდება ხოლმე ის განცდა, როგორი გაბიაბრუებული ვიყავი ზოგიერთი მოთვინიერებული მწერლის მეშვეობით.