„გინახავთ ადგილი, სადაც ღმერთი მოხერხებულად გრძნობს თავს?“ – ეს ფრაზა უმბერტო ეკომ უილიამ ბასკერვილელს ათქმევინა რომანში, „ვარდის სახელით“. წიგნი გუშინ დავამთავრე, უფრო ზუსტად, მისი მეორედ კითხვა. რომ ვთქვა, უბრალოდ მომეწონა მეთქი, მოვიტყუები, ეს ალბათ, მოწონებაზე მეტიც იყო.
სიმართლე რომ ვთქვა, ეკოსი აქამდე არაფერი მქონდა წაკითხული, მხოლოდ რამდენიმე სტატია. როდესაც ჩემმა ლექტორმა ნოდარ ლადარიამ დანტეს კლუბში, ლექციაზე ბენედიქტელთა და ფრანცისკელთა ორდენები ახსენა, შემდეგ კი მოაყოლა – „თუ მეტად გაინტერესებთ, შეგიძლიათ წაიკითხოთ უმბერტო ეკოს „ვარდის სახელით“-ო, წიგნის უსიკვდილოდ მოძიება განვიზრახე.
”გუგლში” ვნახე, რომ ქართულად უთარგმნია ”დიოგენეს”, თუმცა, 29 ლარი მაინც მეძვირა. მეც ”ფეისბუქზე” დავასტატუსე, კეთილი ადამიანი – ნოდარ მენიც მალე გამოჩნდა და სუუუულ ახალთახალი, ჯერწაუკითხავი ”ვარდის სახელით” „ჩამახუტა“.
მოზრდილი წიგნია. 850 გვერდამდე. კაი ხანს ვიკითხე, დაახლოებით, ორი კვირა მოვანდომე – ძირითადად, ტრანსპორტსა და სამსახურში ვახერხებდი. თარგმანი კარგია – ადვილად გასაგები, კარგი ენით ნაწერი, იმის მიუხედავად, რომ ეკოს შუასაუკუნეების სტილით უწერია, ერთობ სასიამოვნოდ და მუსიკალურად მიდის. ფონტის ზომაც და სტრიქონებს შორის ადგილიც თვალისთვის კარგად არის აღსაქმელი. მხოლოდ ერთი რამ არ მომეწონა – ბერს, რომელიც ამბავს ყვება, ქართულ თარგმანში ჰქვია „ადსო“, ხოლო ორიგინალში ყოფილა „ადსონი“ – ეს შეცდომა კი, შერლოკ ჰოლმსის უოტსონთან პარალელებს ოდნავ, მაგრამ მაინც ასუსტებს. ამას გარდა, ”ხორხეც” შემოკლებული სახით არის გადმოტანილი ქართულ თარგმანში. ჩემმა ლექტორმა ქეთი გურჩიანმა მითხრა, რომ ორიგინალში გვარიც აქვს და ერთიანად – ბორხესის სახელს და სახეს გვაგონებს.
ჰო, თავად წიგნზე მინდოდა საუბარი. „ვარდის სახელით“ არის რომანი, არის ისტორიული რომანი, არის დეტექტიური რომანი, არის შუასაუკუნეების ერთი ეტაპის მემატიანე, არის ეკლესიის ისტორიის ერთგვარი სახელმძღვანელოც და ცხადია, პოსტმოდერნული ლიტერატურის ერთერთი უმაღლესი წერტილიც. დეტექტიურ სიუჟეტში შერწყმულია დიდი ფაქტობრივი ინფორმაცია მედიევისტიკის და თეოლოგიის ძალზე საინტერესო საკითხებზე. განსაკუთრებით, დამწყებთათვის 😀
სიუჟეტი მიმდინარეობს 1327 წლის ნოემბრის მიწურულს ერთერთ მონასტერში შვიდი დღე-ღამის განმავლობაში, რომელიც გაცილებით მეტად გეჩვენება ადამიანს. ალბათ იმიტომ, რომ ინფორმაციულად ძალიან დატვირთული 7 დღეა. აღმაფრთოვანა არქიტექტურულმა ძიებებმა. ავტორს შენობებს შორის მანძილიც კი ”გაზომილი” აქვს. დასასრულს, თავად ეკო ამბობს, რომ დიალოგის წერისას მონასტრის გეგმა ედო წინ და როცა მისი პერსონაჟები დანიშნულების ადგილას მიდიოდნენ, საუბარს სწორედ მაშინ ამთავრებდნენ.
მონასტერში ჩადიან უილიამ ბასკერვილელი (მისი გვარი მაშინვე ასოციაციას აჩენს შერლოკ ჰოლმსთან) და მისი მოწაფე ადსონი. უილიამს სპეციალური დავალება აქვს, მან მონაწილეობა უნდა მიიღოს პაპის გაგზავნილ დელეგაციასა და ფრანცისკანელებს შორის გამართულ შეხვედრაზე.
თუმცა, ჩასვლისთანავე, მონასტერის წინამძღვარი მას ერთობ საინტერესო დავალებას აძლევს. სთხოვს, გამოიძიოს მონასტერში მომხდარი ფაქტი – ბერი ადელმუსის მკვლელობა/თვითმკვლელობა, რასაც მომდევნო შვიდი დღის მანძილზე უილიამი მოწაფესთან ერთად ცდილობს. მაგრამ კვანძი როგორც კი თითქოს გახსნისკენ მიდის, უფრო იხლართება – მკვლელობა მკვლელობას მოსდევს, თუმცა, ყველა გზა ბიბლიოთეკას უკავშირდება. ”გამოძიებას” კი, ფონად გასდევს იაონეს ” გამოცხადების” შვიდი საყვირი, რადგან მკვლელობები სწორედ ამ წინასწარმეტყველების მიხედვით ხდება.
ბოლოს ვიგებთ, რომ ეს მხოლოდ ერთგვარი მახეა, მსხვერპლთა ნაწილი ერთმანეთს კლავს ეჭვიანობის გამო ( ჰომოსექსუალიზმი მონასტერში), ხოლო ნაწილს აკრძალული წიგნის შხამით გაჟღენთილი ფურცლები წამლავს. აკრძალული წიგნი კი, არისტოტელეს „პოეტიკის“ მეორე ნაწილია, სადაც ფილოსოფოსი სიცილზე წერს. ხოლო სიცილს უხუცესი ბერი, ყოფილი ბიბლიოთეკარი და მოქმედ ბიბლიოთეკარსა და წინამძღვარზე ”ზემოქმედი” – ხორხე ეწინაღმდეგება. მას ცოდვად და ფუჭსიტყვაობად მიაჩნია სიცილი და ხუმრობა და ამის თაობაზე უილიამთან მუდმივი კონფლიქტიც აქვს.
წიგნში გამუდმებით გვხვდება შუასაუკუნეების თუ ანტიკური დროის სწავლულთა მოსაზრებები და ციტატები, უმრავლესად ლათინურ ენაზე, რაც გაიძულებს მეტად გაისარჯო და განმარტებები ეძებო. ხშირად გუგლისთვისაც მიმიკითხებია უფრო ვრცელი დეფინიციების საპოვნელად. შედეგად, ამ ზაფხულს ბევრი წასაკითხი დამიგროვდა – მედიევისტიკა ჩემი სამაგისტრო სპეციალობის ერთერთი მიმართულებაა, ეკომ კი, ამ სფეროში მეტი ცოდნის დაგროვების მცდელობისკენ მიბიძგა.
უილიამის მოყვანილი ციტატებიდან ერთი დამამახსოვრდა, აბატ ბუკუას -„შეიძლება ადამიანს ჯერ წაუკითხავი წიგნების ხილვაც ეწვიოს“, ალბათ იმიტომ, რომ ბავშვობაში სულ მესიზმრებოდა უზარმაზარი ბიბლიოთეკა, სადაც უთვალავი წიგნი იყო და რომელშიც შევდიოდი წასაკითხად, დავეძებდი სასურველ წიგნს, მაგრამ ჭექა-ქუხილი ტყდებოდა, შუქი ქვრებოდა, (მაშინ, შუქი სწორედაც რომ სიზმარში უნდა გენახა) ყველაფერი ნადგურდებოდა, მე კი კვლავ წიგნების გარეშე ვრჩებოდი.
სწორედ ასე სრულდება „ვარდის სახელით“. ყოფილი ბიბლიოთეკარი ხორხე ცეცხლს მისცემს მთელ ბიბლიოთეკას და მთელ მონასტერსაც. კითხვისას, ცხადია, ვიცოდი, რომ არისტოტელეს „პოეტიკის“ მეორე ტომი დაკარგულია ან არც დაწერილა, მაგრამ მაინც ხელებმომუჭული და გულაჩქარებული ვნატრობდი, უილიამს ემარჯვა, არ დაენებებინა წიგნი ხორხესთვის, არ შეეჭმევინებინა შხამით გაჟღენთილი ფურცლები ( ხორხე წიგნის დაგლეჯვას და ჭამას იწყებს მისი და საკუთარი თავის განადგურების მიზნით, არ სურს, რომ წიგნმა დღის სინათლე იხილოს და სხვამ წაიკითხოს) და როგორმე ჩაექრო ცეცხლი, რაც ანადგურებდა უზარმაზარ ბიბლიოთეკას. მაგრამ ეკო ბჭობდა და მე სულ არ მეცინებოდა..
რაც შეეხება პერსონაჟებს, ხშირად, უხერხულად ვგრძნობდი თავს, როცა ავტორი მოულოდნელად ანაფორებს ახსენებდა , რადგან მეძნელებოდა უილიამის და ადსონის წარმოდგენა ბერის შავ, კაპიუშონიან ტანსაცმელში. მე უკვე ვხედავდი მოსახერხებელ პიჯაკში გამოწყობილ უილიამს, რომელსაც სიგარაღა აკლდა, ხოლო ადსო ”სპორტულტანსაცმელმორგებულ” ცნობისმოყვარე ბიჭად მესახებოდა. დიდად არც უილიამის გარეგნობა მიგითითებს მაინცდამაინც შავი სამღვდელოებისკენ:
„საშუალოზე მაღალი იყო და სიგამხდრისგან კიდევ უფრო მაღალი ჩანდა. მახვილი, გამჭოლი მზერა ჰქონდა, თხელი, კეხიანი ცხვირი კი, მის სახეს მარად ფხიზელ გამომეტყველებას სძენდა. ნიკაპიც ურყევ ნებისყოფაზე მიუთითებდა“ – თქვენი არ ვიცი და მე ამ აღწერილობამაც გამახსენა შერლოკ ჰოლმსი.
ცალკე შემთხვევაა უილიამ ბასკერვილელის იუმორის გრძნობა. არ შეიძლება, არ გაგეღიმოს, როცა ფრანცისკელთა ორდენის საპატიო წევრი მერლინის წვერს იფიცებს. ან პასუხზე, როცა ადსონს სამზარეულოში ლამპრის მოძიებას ავალებს,
– მოვიპარო?
– ითხოვე ღვთის სადიდებლად.
მაშინაც, როდესაც ძალზე მოწადინებული უხსნის მორჩილს ლაბირინთიდან გამოსვლის ერთადერთ წესს, ხოლო ადსონის კითხვაზე – რამდენად დაეხმარებათ ეს შეღწევაში, პასუხობს – ამ წესს ჯერ არავისთვის უშველია, მაგრამ მაინც ვცდით. ანდაც მიმართვა ადსონისდამი – “სულიწმინდას ცოტა ტვინიც მოეცა შენთვის შვილო ჩემო” და სხვა.
ასევე, ძალიან საინტერესო ტიპაჟია სალვატორე თავისი ბაბილონური ენით – ყველა ენა იცის და არც ერთი კარგად.
და ბოლოს, ერთ რამეზე გავამახვილებ ყურადღებას. ეს არის ქალის რაობა ანუ რას ფიქრობენ შუასაუკუნეებში მდედრობითი სქესის წარმომადგენელზე. ფაქტობრივად, ყველა ამბობს, რომ ქალია ყველაფრის საცთური, ქალი ბილწი, ქალი უბედურება.. თუმცა, საინტერესოა უილიამის მსჯელობა, როვა ადსოს ეუბნება, რომ არის რამდენიმე ფაქტი, რაც ქალს უფრო ”მაღლად” წარმოაჩენს.
„ღმერთმა მამაკაცი ამ მუხთალ სამყაროში შექმნა, თანაც ტალახისგან. ქალი კი, შემდეგ სამოთხეში კეთილშობილური ადამიანური მასალისგან გამოძერწა, თანაც – ადამის ფეხების ან შიგნეულისგან კი არა, ნეკნისგან.. უფალს ყოვლისშემძლეს, ხომ შეეძლო პირდაპირ მამაკაცად გარდასახულიყო რაიმე სასწაულებრივი გზით, მან კი, ქალის მუცლად ყოფნა არჩია, რაც იმის ნიშანია, რომ ქალი არც ისე ბილწია, მკვდრედით აღდგომის შემდეგ კი, იესო სწორედ ქალს გამოეცხადა და დასასრულ, ზეციურ სასუფეველში მამაკაცი კი არ იმეფებს, არამედ დედოფალი, ქალი, რომელსაც არასოდეს შეუცოდავს”..
სულ ეს იყო, რისი თქმაც მინდოდა. წიგნზე პირველად დავწერე. სულ მიმაჩნდა, რომ მასზე ”დიდებს” უნდა ეწერათ, მე მხოლოდ მეკითხა. ახლა ძალიან მომინდა და მკაცრადაც ნუ გამნსჯით 🙂
mariakhsiashvili
უბრალოდ ბლოგი:-) 
